Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Судалгааны төвийн дарга Ц.Норовдондогтой ярилцав. Тэрээр санхүү- эдийн засагч мэргэжилтэй. 2000 онд ОХУ-ын Москва хотын Эдийн засаг, статистик, Мэдээлэл зүйн Улсын Их сургуульд “Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн хөгжил, төлөвшлийн асуудлууд” сэдвээр Эдийн засгийн ухааны доктор (Ph.D) цол хамгаалсан. 2000-2007 онд Үнэт цаасны хороонд Зах зээл зохицуулалтын хэлтсийн даргаар, Санхүүгийн зохицуулах хороонд ахлах мэргэжилтнээр тус тус ажиллаж байсан. Банк ,санхүү, үнэт цаасны салбараар мэргэшсэн судлаач хүн юм. Иймд Монгол улсын үнэт цаасны зах зээлийн хөгжил болон Хөрөнгийн биржийн хувьчлалын асуудлаар ярилцсаныг толилуулж байна.
-Хөрөнгийн биржийг хувьчлах тал дээр Та ямар бодолтой байгаа вэ?
-Монгол улсад хөрөнгийн зах зээл үүссэн нөхцөл байдал нь бусад улсад хөрөнгийн зах зээл үүсч бий болсон арга хэлбэр, хэв маягаас ихээхэн өөр . Ийм ч учраас хөрөнгө оруулалтын утгаар нь үнэт цаас гаргагч компани болон хөрөнгө оруулагчдыг холбодог, тэдний хүссэн үйлчилгээг зах зээлийн стандартад нийцүүлэн үзүүлдэг хөрөнгийн зах зээлийн дэд бүтцийг Монгол улс 20 гаруй жилийн туршид бий болгож, төлөвшүүлж чадаагүй л байна. Магадгүй, зах зээлийн харилцаанд нийгмийн тэс өөр тогтолцооноос шилжсэн учраас хүндрэл бэрхшээл , мэдэхгүй чадахгүйн зовлон байсан л байх. Гэхдээ 20 жил гэдэг урт хугацаа шүү дээ. Хөрөнгийн биржийг анх байгуулах үед өмч хувьчлалыг хөрөнгө оруулалтын эрхийн бичгээр явуулж 470 гаруй улсын үйлдвэрийн газрын хувьцааг иргэдэд эзэмшүүлэх замаар үнэт цаас гаргагч компаниуд болон зах зээлийн дэд бүтцийн байгууллагууд, мөн хувьцаа эзэмшигчид гэсэн хөрөнгийн зах зээлийн үндсэн 3 субьектийг бий болгосон ч зах зээл жинхэнэ утгаараа хөгжиж чадахгүй байна. Өмч хувьчлалын үр дүн, үйл явцын өрнөл дунд хөрөнгийн зах зээлд итгэх итгэл алдарч аж ахуйн нэгжүүд нь хувьцаа гаргахаас эмээдэг, хөрөнгө оруулагчид нь эрсдэлээс айдаг, дэд бүтцийн мэргэжлийн байгууллагууд нь төлөвшиж чадаагүй, эрх зүйн орчны хувьд хангалтгүй байсаар байна. Манайд л энэ зах зээл шинэ болохоос биш дэлхийн хэмжээнд урт удаан хугацаанд боловсронгуй болж хөгжлийнхөө дээд шатанд хүрсэн сонгодог зах зээл шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн аль ч улс оронд дагаж мөрддөг зах зээлийн стандарт нь бэлэн, хамгийн нээлттэй, ил тод , итгэлцэл дээр тулгуурладаг санхүүгийн зах зээл гэдгийг хүмүүс мэддэг, ярьдаг. Хамгийн гол нь итгэлцлийг бий болгоход эрх зүйн орчин болон мэргэжлийн оролцогч байгууллагууд, мөн хяналт зохицуулалтын байгууллагын үйл ажиллагаа хамгаас чухал. Мэдээжийн хэрэг улс орны эдийн засгийн байдал, хөрөнгө оруулалтын боломж нөлөөлөх ч хөрөнгө оруулалтын эрэлт хэрэгцээ, гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчдын зах зээлд оролцох хүсэл сонирхол байсаар байна. Тэгвэл учир шалтгаан нь юундаа байна вэ гэдгийг судалж, бодлогын түвшинд дорвитой арга хэмжээ авах нь ойрын зорилт болж байна. Магадгүй үүний эхлэл нь Хөрөнгийн биржийг хувьчлах асуудал ч байж болох юм.
-Хөрөнгийн биржийг хувьчилснаар ямар ашигтай үр дүнд хүрэх вэ? Хөрөнгийн зах зээлд том шинэчлэлт хийж чадах уу?
-Хөрөнгийн биржийг хувьчлах хамгийн хамгийн гол зорилгыг би хувьдаа биржийн өөрийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх замаар санхүүгийн нэмэлт эх үүсвэрийг бий болгох асуудал гэж үзэж байна. Яагаад гэвэл, Хөрөнгийн биржийн техник технологи, программ хангамж, арилжааны нөхцөл, мэдээллийн шуурхай байдал, ажилтнуудын чадавхийг сайжруулахад хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Монгол улсад өнөөдрийн байдлаар үнэт цаасны зах зээлд арилжаа эрхлэх эрхтэй ганцхан Хөрөнгийн бирж үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь төвлөрсөн арилжааны горимтой. Өөрөөр хэлбэл, хөрөнгийн биржид суудалтай брокерийн пүүсүүд нь биржийн арилжааны танхимд, тодорхой нэг цагт, нэгэн зэрэг арилжаанд оролцож байна. Хуулиар дилерүүдийн арилжааны систем буюу онлайн биржийн арилжааг зөвшөөрсөн ч одоогоор ийм төрлийн бирж хараахан бий болоогүй.
Гэтэл Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа Хөрөнгийн бирж нь 1990-ээд оны үед засаж тохижуулсан тэр л байрандаа, хязгаарлагдмал тооны брокерийн суудалтай байсаар байна. Биржид суудал авахыг хүссэн брокерийн пүүсүүд олон байгаа учраас Хөрөнгийн бирж брокерийн пүүсүүдийн элсэлтийн хураамж, суудлын төлбөрийг нэмэгдүүлэх, элдэв янзын дарамт шахалт учруулах зэргээр эрхийг нь зөрчих асуудал гардаг. Гэтэл Хөрөнгийн бирж гэрээгээр хүлээсэн үүргийнхээ дагуу брокерийн пүүсүүдийн дилерүүдийг ажлаа хэвийн явуулах, арилжаанд оролцоход шаардагдах техник, тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон биржийн суудал болон арилжаа зохион байгуулах, мэдээллээр хангах үйлчилгээ үзүүлэх үүрэгтэй атал тэгш биш харилцааны зарчмаар ажилладаг талаар брокерийн пүүсүүдээс санал гомдол гардаг. Миний хувьд 2000-2007 оны үед Үнэт цаасны хороонд Зах зээл зохицуулалтын хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан учраас үнэт цаасны мэргэжлийн байгууллагуудын асуудлууд, хүндрэл бэрхшээлийн талаар тодорхой ойлголттой байгаа. Дашрамд хэлэхэд, техник технологийн дэвшлийн эрин үед төвлөрсөн арилжааны биржээс илүүтэйгээр дилерүүдийн арилжааны онлайн бирж буюу төвлөрсөн бус арилжааны биржүүд илүү хурдтай, харьцангуй зардал багатай ажиллаж байна. Манай Хөрөнгийн биржийг харьцангуй өртөг зардал өндөртэй, боловсронгуй бус хэлбэр гэж хэлж болно. Биржийн олон төрөл, хэлбэр бий. Үнэт цаасны, валютын, таваарын (фьючерс, опционы) гэх мэт. Энгийн үгээр хэлбэл бирж бол хоорондоо арилжаа наймаа хийхийг хүсч байгаа талуудын арилжааг төвлөрсөн байдлаар, дэг журамтай зохион байгуулж, тэдэнд үйлчилгээ үзүүлдэг л байгууллага. Бирж дээр арилжаалж буй хэрэгсэлүүд нь л өөр болохоос ерөнхий зарчим нь ижил учраас бид биржийн технологи, соёлыг нэвтрүүлж аль болохоор өрсөлдөөнт зах зээлийг бий болгомоор байгаа юм.
Хөрөнгийн биржийн хувьчлалыг хэрвээ өөрийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх, үйл ажиллагааг нь сайжруулах нөхцөлтэйгээр хийж чадвал өөрчлөлт шинэчлэлт болно гэж үзэж байна. Ер нь Хөрөнгийн биржийг өмчлөх гэдэг талаас нь биш тэнд бүртгэлтэй үнэт цаас гаргагч компаниуд, үнэт цаасны зах зээлд оролцогч мэргэжлийн байгууллагууд, хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийн үүднээс өмчлөл, удирдлага, хяналтын зохистой харьцааг бодолцож хувьчлах нь чухал гэж бодож байна.
-Хувьчиллаа гэхэд ямар байдлаар хувьчилбал манай талд /төрд/ ашигтай байх бол? Олон санаа уралдаж байна. 51 хувийг нь төр эзэмших ёстой, гадаадын менежментийн багт өгөх хэрэгтэй гэх мэтээр?
-Хөрөнгийн биржийг хувьчлах үед хэд хэдэн асуудлыг асуудлыг зайлшгүй бодолцох ёстой юм. Нэгдүгээрт, зах зээлийн агуулгаараа ч, эрх зүйн талаасаа ч аль ч бирж нь гишүүнчлэлтэй байгууллага. Өөрөөр хэлбэл тухайн биржийн гишүүн байгууллагуудын дундын хөрөнгөөр байгуулагдаж, тэдгээрт үйлчилгээ үзүүлэх нь биржийн үндсэн үүрэг учраас Хөрөнгийн биржийг хувьчлах үед энэхүү суурь зарчмыг бодолцох шаардлагатай болов уу.
Хоёрдугаарт, Манай Хөрөнгийн биржид суудалтай брокер-дилерийн компаниуд биржийн гишүүнд элсэх үедээ тодорхой хэмжээний гишүүнчлэлийн төлбөр төлсөн байдаг. Энэ төлбөрийн дүнд ногдох тодорхой хэмжээний хувьцааг брокер-дилерийн компаниудад эзэмших эрх олгох, эсвэл давуу эрхтэйгээр эзэмшүүлэх шаардлага бий. Энэ талаар брокер-дилерийн компаниуд Хороонд удаа дараа хүсэлт тавьж байсан ч гэсэн тухайн үед Хөрөнгийн бирж 100 хувь төрийн өмчид байсан учраас асуудлыг шийдэх боломжгүй байсан тул хойшлуулсаар ирсэн.
Магадгүй тодорхой хувийг нь гишүүн байгууллагууд, тодорхой хувийг төр, тодорхой хувийг гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчдад эзэмшүүлэх нь зөв хувилбар байх боловуу гэж бодож байна. Зохицуулалт талаасаа ч, хяналт талаасаа ч гишүүн байгууллагууд болон бусад зах зээлд оролцогчдын төлөөлөл аль болох тэнцвэртэй байх нь ач холбогдолтой юм. Миний бодлоор Монголын Хөрөнгийн бирж нь хувьцаат компани учраас нэмэлт хувьцаа гаргах замаар хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээ нэмэгдүүлэх боломжтой. Гэхдээ биржийн менежмент, шинэ технологийг гадны мэргэжлийн байгууллагуудын тусламжтайгаар сайжруулах нь зөв байх. Юуны өмнө менежментийг явуулахад шаардагдах эрх зүйн орчин, дүрэм журам тодорхой байх ёстой. Менежментийн баг ямарч байсан эхний ээлжинд хууль эрх зүйн орчин, дүрэм журмыг хөрөнгийн зах зээлийн олон улсын стандартын дагуу бүрдүүлэхэд анхаарах байх гэж бодож байна. Санхүүгийн зах зээлийн хууль эрх зүйн орчин цоорхой, стандартын бус байх ёсгүй шүү дээ. Бусад улсын хувьд биржийн хувь нийлүүлэгчид нь ихэвчлэн гишүүн байгууллагуудаас гадна банк санхүүгийн байгууллагууд, Засгийн газрын болон орон нутгийн удирдлагын байгууллагууд, хөрөнгө оруулалт, даатгалын сангууд, буяны сангууд болон хувь хүмүүс, компаниуд байдаг.
-Эсрэгээр нь эрсдэл юу байх бол? Ашигт малтмалын их нөөцтэй, түүнийгээ ашиглан олон улсын зах зээлээс мөнгө босгох гэж байгаа улсын хувьд их бага хэмжээгээр эрсдэл байгаа байх?
-Хөрөнгийн биржид улс орны эдийн засагт нөлөө бүхий томоохон компаниудын хувьцаа, тэдгээртэй холбоотой дотоод мэдээллүүд байдаг учраас гадаадын хөрөнгө оруулагчид хөрөнгийн биржийн эзэмшигч байж, энэхүү мэдээллийг авах боломж нээлттэй байх нь бизнесийн нууц, цаашилбал, эдийн засгийн аюулгүй байдал талаасаа хир зэрэг зохимжтой вэ гэдэг талаас нь бас бодолцох л асуудал гэж бодож байна. Энэ талаар мэргэжлийн хүмүүсийн түвшинд нэг биш удаа яригдаж байсан. Хуулиараа Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй хувьцаат компаниуд нь Санхүүгийн зохицуулах хороо болон Хөрөнгийн биржид компанийн санхүүгийн тайлан, бизнесийн холбогдолтой бүх мэдээлэлээ эн тэргүүнд гаргаж өгөхөөс гадна Хөрөнгийн биржид хувьцаа эзэмшигчид болон хувьцааны үнэ ханштай холбоотой бүх төрлийн мэдээллүүд байдаг. Аль ч улсын бирж дээр дотоод мэдээлэл ашиглаж арилжаанд оролцох хууль бус үйлдлүүд гардаг шүү дээ. Тийм учраас биржийн менежментийг сайжруулах болон өмчлөлийн асуудалд ялгаа заагтай хандах нь зүйтэй болов уу. Тэр тусмаа манайд эрх зүйн зохицуулалт, хяналт шалгалтын орчин хангалтгүй байгаа нь ямар нэгэн эрсдэлийг дагуулж болзошгүй.
-Ер нь Хөрөнгийн биржийн үйл ажиллагаа гэлтгүй хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэхэд төрөөс анхаарч дэмжинэ гэдгээ илэрхийлсэн. Гэхдээ яг ямар ямар арга хэмжээ авах нь тодорхойгүй байна. Мэдээж хууль, эрхзүйн орчныг нь өөрчлөхөөс гол ажил эхлэх байх. Нэн түрүүнд авч хэрэгжүүлэх ямар ямар арга хэмжээ байна вэ?
-Хөрөнгийн зах зээл хөгжихийн тулд тодорхой хэмжээний угтвар нөхцөл бүрдсэн байх шаардлагатай. Макро эдийн засгийн нөхцөл байдлын хувьд мэдээжийн хэрэг хүндрэлтэй байна. Ялангуяа хөрөнгийн зах зээлийг сэргээн хөгжүүлэх гэж байгаа энэ цаг үе нь хямралын үетэй давхцаж байна. Үнэт цаас гаргах замаар хөрөнгө татан төвлөрүүлэх сонирхол компаниудад байгаа ч компаниудын санхүү, эдийн засгийн чадавх ерөнхийдөө сул байна. Нөгөө талаас үнэт цаасны зах зээлд хөрөнгө оруулах нь эрсдэлтэй, ашиггүй гэсэн нийтлэг ойлголт байна. Гэхдээ тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалтын нөөц байна уу гэвэл байна, үр ашигтай төслүүдийг санхүүжүүлэх эрэлт хэрэгцээ байна уу гэвэл байна. Хамгийн гол нь яаж энэ хөрөнгийг татан төвлөрүүлж эдийн засгийн санхүүжилтэнд чиглүүлэх вэ гэдэг нь л чухал. Тийм учраас юуны өмнө, хууль эрх зүй, зохицуулалтын орчныг сайжруулах хэрэгтэй. Үнэт цаасны зах зээл бол нарийвчилсан зохицуулалттай стандарт зах зээл гэж өмнө нь би хэлсэн. Олон улсын үнэт цаасны зохицуулах байгууллага (IOSCO)-аас батлан гаргасан үнэт цаасны зах зээлийн зохицуулалтын стандарт гэж байдаг. Эрх зүйн орчныг энэ стандартанд нийцүүлэн иж бүрэн бүрдүүлэх шаардлагатай. Одоогийн мөрдөж байгаа Үнэт цаасны тухай хуулийг зах зээлийн шаардлагад бүрэн нийцээгүй гэж хэлж болно. Мөн биржийн үйл ажиллагаа хуульчлагдаагүй. Хөрөнгийн бирж зөвхөн өөрийн дүрэм журмаар ажиллаж байна. Анхдагч зах зээлд үнэт цаас гаргах буюу IPO хийхэд зуучлах, мөн зах зээлд гаргасан үнэт цаасны үнэ ханшийн бодлогыг үнэт цаас гаргагчийн өмнөөс хэрэгжүүлэх, эрсдэлийг удирдах үүрэгтэй андерайтерын компанийн эрх зүйн орчин бүрдээгүй, хөрөнгө оруулагчдад үйлчилгээ үзүүлэх Хөрөнгө оруулалтын мэргэшсэн зөвлөгөө өгөх компани болон Хөрөнгө оруулалтын сан зэрэг институционал хөрөнгө оруулагчдын үйл ажиллагаа эрх зүйн зохицуулалтгүй байна. Эдгээр дэд бүтцийн байгууллагыг бий болгохгүйгээр үнэт цаасны зах зээл жинхэнэ утгаараа хөгжих боломжгүй юм.
Хоёрдугаарт, үнэт цаасны зах зээлд арилжааны банкууд болон тусгай зориулалтын сангуудыг татан оролцуулах нь зах зээлийн хөгжилд түлхэц болж болох юм. Нийгмийн даатгал, нийгмийн халамжийн сангуудын чөлөөт үлдэгдэл болон арилжааны банкны эх үүсвэрийг татах өргөн сонголтууд хөрөнгийн зах зээлд байхыг үгүйсгэхгүй. Эдгээр байгууллага нь институционал хөрөнгө оруулагчид учраас эрсдэлээ тооцож, зах зээлд хэрхэн яаж оролцох шийдвэрээ гаргах чадвартай.
Дараагийн нэг чухал асуудал бол мэргэжлийн байгууллагуудын үйл ажиллагааг сайжруулах, үнэт цаасны зах зээлийн дэд бүтцийг бий болгох, мөн үнэт цаасны мэргэжлийн боловсон хүчнийг бэлтгэх асуудал юм. Дэд бүтэц гэдэгт эрх зүйн орчин болон үнэт цаасны мэргэжлийн байгууллагууд, тэдгээрийн ашиглаж байгаа программ хангамж, техник тоног төхөөрөмж,үйл ажиллагааны зохион байгуулалт, боловсон хүчний чадавх бүгд хамаарна. Өнгөрсөн хугацаанд хөрөнгийн зах зээл дээр мэргэжлийн байгууллагуудын гаргаж байсан алдаа, хууль бус үйлдлийг таслан зогсоох, зөв бодлого шийдвэр гаргах, удирдлага зохион байгуулалт, хяналтыг сайжруулах нь Санхүүгийн зохицуулах хорооны үүрэг юм. Мөн зах зээлд оролцогчдын сайн дурын үндсэн дээр байгуулагдсан Арилжаа эрхлэгчдийн холбоо, Хувьцаа эзэмшигчдийн холбоо зэрэг зах зээлийн өөрийгөө зохицуулах байгууллагууд байдаг.Эдгээр байгууллагууд өөрийн харьяа мэргэжлийн байгууллагуудынхаа эрх ашгийг зөвхөн хамгаалах гэдэг утгаараа биш үйл ажиллагааг хянах, зохицуулах, шударга өрсөлдөөнийг бий болгох, эрсдэлээс хамгаалах систем бүрдүүлэх зэргээр төрийн байгууллагын ачааллыг тодорхой хэмжээгээр хөнгөвчилж байдаг юм.
-Монголын уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулалт хийсэн гадаадын компаниуд олон улсын хөрөнгийн биржээс мөнгө босгож байна. Манай компаниуд ингэж босгох боломж хэр байгаа вэ? Хэрэв босгож чадвал хэдий хэрийн хөрөнгө татаж чадах бол?
-Энэ бол сүүлийн үед, ялангуяа Фридландыг Оюутолгойг барьцаалж олон улсын зах зээл дээр хөрөнгө босгож эхэлснээс хойш нэлээд яригдаж байгаа асуудал. Тэгвэл болно гэж би хариулна. Дэлхийн практикт тухайн улсын зах зээлд гадаадын компани үнэт цаас гаргаж хөрөнгө төвлөрүүлэх эрх нь нээлттэй, үүнийг зохион байгуулах тогтсон систем байдаг. Ялангуяа өндөр хөгжилтэй орнуудын зах зээлд хөгжиж байгаа орнуудын компаниуд хувьцаа гаргах нь түгээмэл байдаг бөгөөд нийт арилжааны багагүй хувийг эзэлдэг.
Гэхдээ өндөр хөгжилтэй орнуудын зах зээлийн шаардлагад нийцүүлэн үнэт цаас гаргах нь нэлээд төвөгтэй бөгөөд зардал шаардсан, цаг хугацаа, орон зайн хувьд тодорхой хүндрэл учруулдаг процесс гэдгийг хэлэх нь зүйтэй байх. Гэхдээ үүнийг шийдвэрлэх арга замыг олж олон улсын практикт нэвтрүүлсэн туршлага ихэнх орнуудад бий. Тухайлбал, үнэт цаасыг тухайн орны хуулиар тавьж буй шаардлагад нийцүүлэн гаргах,мэдээллийн шуурхай, вакум орчинг бүрдүүлэх, валют хөрвүүлэх, бүх мэдээллийг тухайн орны хэл дээр гаргаж өгөх гэх мэтийн бэрхшээл бий.
Хамгийн гол нь тухайн орны хөрөнгө оруулагчдын шаардлагад нийцсэн үнэт цаас байх ёстой. Үүний нэг жишээ нь АНУ-ын зах зээлд гаргадаг ADR болон олон улсын зах зээлд гаргадаг GDR юм. Ихэвчлэн гадаад орны хувьцаа нь тухайн орны шаардлагад нийцдэггүй учраас хадгаламжийн гэрчилгээний хэлбэртэй үнэт цааст хөвүүлэх шаардлагатай болдог. Тухайлбал, Их Британи улсын хуулиар гадаадын үнэт цаас гаргагч нь заавал тухайн оронд трансфер агенттай байх, бүх материал англи хэл дээр байх, ногдол ашиг хуваарилах тухай зарыг тухайн орны сонин хэвлэл дээр гаргах гэх мэтийн шаардлага тавьдаг. Тийм учраас ерөнхийдөө гадаадын зах зээл дээр үнэт цаас гаргана гэдгийг үнэт цаас гаргагчийн хувьцаанд суурилсан хоёрдугаар эрэмбийн үнэт цаас буюу ADR, GDR, DR хэлбэртэй үнэт цаасны хадгаламжийн сертификатыг гаргана гэж ойлгох хэрэгтэй. Эдгээр нь үүсмэл үнэт цаас бөгөөд тухайн орны олон улсад нэр хүндтэй томоохон хадгаламжийн банктай хийсэн гэрээний дагуу уг банк үнэт цаас гаргагчийн нэрийн өмнөөс энэхүү үнэт цаасыг гаргаж арилжаанд оруулах эрхтэй байдаг. Тухайлбал, Morgan Guaranty, Bank of New York, Citibank зэрэг банкууд АНУ-ын зах зээлд ийм төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг. Эдгээр банкууд нь үнэт цаас гаргагчийн нэрийн өмнөөс үнэт цаас гаргах, буцаан татах, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл хөтлөх, тухайн улсын Үнэт цаасны зохицуулах байгууллагад үнэт цаас гаргах зөвшөөрөл авахад шаардагдах материалыг бүрдүүлж өгөх, санхүүгийн тайлан болон бусад мэдээллийг гаргаж өгөх, хөрөнгө оруулагчдад мэдээлэл өгөх зэрэг үйлчилгээ үзүүлдэг. Мөн Bank- custody шаардлагатай бөгөөд үнэт цаасны шилжилт хөдөлгөөнийг бүртгэх, ногдол ашиг хуваарилах зэрэг үйлчилгээ үзүүлдэг. Тийм учраас гадаадын зах зээлд үнэт цаас гаргагч компаниудын хувьд санхүүгийн болон хуулийн зөвлөх компани хөлслөх, тухайн улсын хууль тогтоомжоор тавигдаж буй шаардлагыг хангах, Үнэт цаасны зохицуулах байгууллагад бүртгүүлж зөвшөөрөл авах, үнэт цаасны хадгаламжийн банктай гэрээ байгуулах гэх мэтийн техник ажиллагаанаас гадна үүнд тодорхой хөрөнгө зарцуулах шаардлага гарна. Үүнээс гадна үнэт цаас гаргагчийн өөрийнх нь орны рейтинг, валютын хөрвөх чадвар, үнэт цаасны зах зээлийн болон төлбөр тооцооны дэд бүтэц, мэдээллийн хомсдол, татварын болон хөрөнгө оруулалтын бодлого зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөлдөг бөгөөд хөрөнгө оруулагчид эдгээр нөхцөл байдлыг зайлшгүй харгалзан үзнэ гэдгийг бодолцох ёстой юм.
Ярилцсан С.Болд-Эрдэнэ 2010.04,20
0 comments:
Post a Comment